Doğu'nun Bulutları İran-Türkmen Sınırında Seyahatler ve Rus Yayılmacılığına Dair Gözlemler

Valentine Baker Türkiye’de yakından tanınan bir İngiliz subay. Osmanlı Ordusunda beş yıla yakın görev yapan ve Türk Jandarma Teşkilatı’nın kuruluşunda önemli rol oynayan Baker, 93 Harbi’nde Alman kökenli Osmanlı generali Mehmet Ali Paşa’ya (Ludwig Karl Friedrich Detroit) danışmanlık yapmış ve bizzat iştirak ettiği Şıpka Geçidi ve Taşkesen Muharebelerinde sergilediği komuta ve kararlılıkla Osmanlı Ordusunda haklı bir ün kazanmıştı. Baker, Kırım Haribi’nden sonra Rusların Türkistan’daki hızlı ilerleyişlerinin İngiliz yönetimi altındaki Hindistan alt kıtasına ulaşmadan durmayacağına inanan önemli bir askerdi. Politika yapıcıları bu konuda bilgilendirmek ve Rusya’yla ilişkilerinde alacakları kararlarda bu hususu göz önünde bulundurmaları için elinden geleni sonuna kadar yapmıştır. Haddizatında Baker’ın gezisinin amacı da İngiliz siyasetçilerin dikkatini bu tehlikeye çekerek tedbir alınmasını sağlamak ve kamuoyunda bu konuya dair farkındalık yaratmaktı.


Elinizdeki eserin konusu Doğu'da Rus-İngiliz rekabeti bağlamında Kaçar idaresindeki İran'ın kuzeydoğu sınırı olsa da yazar, bölgeye giderken uğradığı Balkan şehirleri, Tuna Nehri boyları, Viyana, İstanbul, Sinop, Trabzon, Batum, Tiflis, Vladikavkaz, Gence, Şamahı, Bakü, Enzelî, Bender-i Gez, Esterâbâd, Aşurada, Etrek Nehri’ne kadar Hazar’ın doğu kıyısı, Çekişler, Eşref, Sârî, Bârfrûş, mûl, Dâmğân, Şâhrûd, Bistâm, Simnân, Mezînân, Nîşâbûr, Meşhed, Kelât-ı Nâdirî, Deregez, Bucnûrd ve ayrıca Avrupa’ya dönerken uğradığı Stavropol, Rostov, Moskova, St. Petersburg gibi şehirler ve bölgeler hakkında da ayrıntılı bilgiler veriyor. Baker, ilgili tarihte Kaçar Devleti, Osmanlı ve Afganistan'ın İngiltere nezdinde İngiliz-Rus rekabetindeki yerine dair oldukça çarpıcı ve özgün değerlendirmelerde de bulunuyor. Dr. Resul Şahsi’nin yine yüzlerce ayrıntılı notla birlikte çevirdiği bu önemli eserin dünya siyasetinin geçirdiği dönüşümün anlaşılması bağlamında okurlara ciddi bilgiler sunacağı açıktır.